تایم‌لاین پرهزینه هسته‌ای | چگونه برنامه اتمی ایران از دهه ۴۰ به بحران اسنپ‌بک امروز رسید؟

رویداد۲۴| پنجره زمانی ۳۰ روزه برای جلوگیری از بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران در حال بسته شدن است؛ این احتمالا به معنای آن است که تهران با فشار جدیدی بر اقتصاد آسیب‌دیده خود مواجه خواهد شد. همزمان با برگزاری نشست این هفته مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک، رییس‌جمهوری ایران، مسعود پزشکیان، و وزیر امور خارجه، سیدعباس عراقچی، آخرین تلاش‌های خود را برای جلوگیری از اعمال تحریم‌ها انجام می‌دهند. شمارش معکوس این فرصت از زمانی آغاز شد که فرانسه، آلمان و بریتانیا در تاریخ ۲۸ اگوست اعلام کردند ایران به توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ با قدرت‌های جهانی پایبند نبوده و آنها قصد دارند از اسنپ بک استفاده کنند.

بیشتر بخوانید: استیو ویتکاف چگونه مانع توافق با ایران شد؟ | میلیاردر آمریکایی که با جت شخصی در خاورمیانه دور می‌زند و دست خالی بر می‌گردد

آنچه ایران را در وضعیت کنونی قرار داده، تنش‌هایی است که از سال‌ها قبل بر سر برنامه هسته‌ای کشور آغاز شده است. این تنش‌ها با افشای اطلاعاتی از برنامه هسته‌ای ایران در سال ۲۰۰۲ عملاً آغاز شد، در دوران احمدی‌نژاد به اوج رسید و با برجام برای مدتی تخفیف پیدا کرد، اما این پایان ماجرا نبود. در تمام چهار دهه گذشته این برنامه خسارت‌های جانی و مالی قابل‌توجهی به دنبال داشته؛ کارشکنی‌های مداوم اسرائیل، ترور‌های بی‌سر و صدا، خرابکاری‌های بزرگ و کوچک و در نهایت حمله بزرگ اخیر اسرائیل و آمریکا.

پس از توافق هسته‌ای برجام در سال ۲۰۱۵، امید می‌رفت که با کاهش تحریم‌ها و نظارت‌های بین‌المللی، فضای تازه‌ای برای توسعه اقتصادی و کاهش فشار‌های سیاسی ایجاد شود. با این حال، خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸ به دست دونالد ترامپ، عملاً همه‌چیز را به نقطه صفر بازگرداند. بازگشت تحریم‌های گسترده، محدودیت‌های بانکی و نفتی و هم‌زمان تداوم عملیات خرابکارانه اسرائیل، برنامه هسته‌ای ایران را بار دیگر در کانون منازعه قرار داد.

در این میان، ترور‌های هدفمند دانشمندان هسته‌ای ایران مانند محسن فخری‌زاده، انفجار‌های زنجیره‌ای در تاسیسات نطنز و اراک، و حملات سایبری به شبکه‌های زیرساختی، نشان داد که پرونده هسته‌ای فراتر از یک اختلاف سیاسی ساده است و به میدان نبردی تمام‌عیار در جنگ پنهان تبدیل شده است.

حمله مشترک اخیر آمریکا و اسرائیل به برخی زیرساخت‌ها و مراکز حساس هسته‌ای ایران نیز نقطه عطفی دیگر در این بحران طولانی بود. این حمله، بار دیگر هزینه‌های سنگینی بر دوش ایران گذاشت؛ از نابودی تجهیزات و زیرساخت‌های میلیاردی تا جان باختن شماری از نیرو‌های متخصص.

اکنون ایران در موقعیتی حساس قرار گرفته است: ادامه مسیر هسته‌ای و تحمل فشار‌های بیشتر اقتصادی و امنیتی یا عقب‌نشینی و تحمل پیامد‌های سیاسی و حیثیتی سنگینی. به همین دلیل، آینده این پرونده نه تنها سرنوشت سیاست خارجی ایران، بلکه ثبات داخلی و موقعیت منطقه‌ای کشور را نیز رقم خواهد زد.

روزنامه آمریکایی «تایمز یونین» پیشینه و آغاز تنش‌های برنامه هسته‌ای ایران را از سال ۱۳۴۵ تا امروز بازخوانی کرده است؛ جدول زیر تایم لاین درگیری پرهزینه بر سر برنامه هسته‌ای ایران است؛